EFSANELER ALİ PÜSKÜLLÜOĞLU

Çocukluğunu bu topraklarda geçirmiş yolu efsanelerle ve masallarla kesişmemiş olanımız var mıdır? Çoğu zaman bu iki tür birbirine geçmiş, öyle algılanmıştır. Bugün size tanıtacağım kitap bir ustanın kaleminde birleşmiş güzel bir seçki.

Önce tanımayanlar için kısaca Ali Püsküllüoğlu'ndan bahsetmek istiyorum.

Ali Püsküllüoğlu, Kadirli doğumlu. Sağlık sorunları nedeniyle Mersin Lisesi'ni yarım bırakarak Adana ve İstanbul'da çeşitli işlerde çalışmış. Bu işler çiftçilik, gazete ve sinema bileti satıcılığı, avukat yazmanlığı, redaktörlük gibi işler. İstanbul'da Çevre Yayınevi'ni kurmuş. Kadirli'de haftalık Karacaoğlan gazetisini çıkarmış. 1960-83 yılları arasında Türk Dil Kurumu'nda Yayın ve Tanıtma Kolu uzmanı olarak çalışmış. 1983 yılında askeri darbenin ardından kuruma el konması nedeniyle görevinden istifa etmiş. Sonrasında dil ve yazın çalışmalarına ara vermeden sürdürmüş. Ankara Radyosu'nda KİTAP SAATİNİ, çeşitli radyolarda ARI DİLE DOĞRU, ANA DİLİMİZ, ÖZ DİLİMİZ programlarını hazırlamış.

İstanbul’da Çevre Yayınevi’ni kurdu (1959). Kadirli’de Karacaoğlan adlı haftalık bir gazete çıkardı (29 Temmuz 1960, 12 sayı). 1960-83 arasında Türk Dil Kurumu'nda Yayın ve Tanıtma Kolu uzmanı olarak çalıştı, Kurum’a 1983'te el konulması üzerine istifa ederek ayrıldı. O tarihten sonra dil ve yazın çalışmalarını Ankara’da sürdürdü. Hazırladığı ÖZ TÜRKÇE SÖZLÜK kitabı 12 Mart döneminde toplatılmıştır ve bir buçuk yıl süren yargılama sonunda aklanmıştır. Ali Püsküllüoğlu Dil Derneği ve Edebiyatçılar Derneği'nin kurucuları arasındadır.

İşte bugün tanıtacağım çocuklar için hazırlanmış Efsaneler kitabı bu yazarın bir derlemesidir. Kitapta 16 efsane yer alıyor. Bunlar sırasıyla: YEDİ KARTAL ÖMRÜ YAŞAYAN ADAM, AŞKINI KAŞIKLARDA DİLE GETİREN DELİKANLI, ANAVARZA KALESİ'NİN ÜÇ EFSANESİ, BİR ADAYA ADINI VEREN KIZ, ASPENDOSLU BELKIS, YEŞİL BAŞLI ÖRDEKLER, YUNUSBALIĞI SIRTINDAKİ ÇOCUK, BİR TURHAL EFSANESİ, SÜTLE BESLENENYILANLAR, AĞRI DAĞI EFSANELERİ, EN GÜZEL, EN İRİ, EN KOLULU GÜL, OBRUKDAĞ'DAKİ MAĞARA, MİDASIN KIZI, SU İÇİNDEKİ YOL, DEFNE AĞACI BİR SU PERİSİYDİ, YUSUFÇUK. Günümüz çocuklarının rahatlıkla okumayabileceği sadelikte düzenlenmiş. Kitapta kullanılan yazı puntosu çocukların rahatlıkla okuyabileceği büyüklükte ve fontta seçilmiş. Aralarda siyah beyaz resimlerle efsaneyi bütünleyen çizimler eklenmiş. Kitabın alt başlığında şöyle deniyor: YENİDEN YAZILMIŞ ANADOLU SÖYLENCELERİ. Evet yüzyıllarca Anadolu'da dilden dile anlatılmış söylenceler bu efsaneler. Peki efsane nedir?

Efsane; tanrıların, insanların,  kahramanların ve evrenin yaratılışının yanı sıra ilk günâhı, ilk ölümü, tufanı, tanrıların insanları nasıl cezalandırdıklarını, ikinci planda ise avcılığın ve hayvancılığın başlangıcını, bitkilerden nasıl yararlanıldığını, ateşin ilk kez elde edilişini, cinsel hayatın başlangıcını; ilk ailenin, törelerin ve toplumsal kurumların ortaya çıkışını konu edinen; bunları destansı ve şiirli bir dille anlatan, çoğu zaman kutsal sayılan öyküler 

-Tarih öncesi Tanrıların yaşamları ve kahramanların serüvenleri yoluyla bir toplumun inançlarını, duygularını, eğilimlerini ve düşünce dizgesini yansıtan olağanüstü öykü. 

-Bir tarafı az çok tarihe dayanmakla beraber inanılmaz olgularla süslü olan halk hikâyesi. 

Masal ile efsane arasındaki temel farklılık; efsanelerin inanç kaynağından gelmiş olmasıdır. (Kaynakça Nevzat Süer Sezgin, ders notları)

Zaman zaman efsane ile masal birbirine karıştırılır. Ancak efsanelerde sevgili Nevzat Hocamın belirttiği gibi en önemli fark inanç kaynadığından geliyor olmasıdır. Efsaneler halkın hayalinden doğarak gelişen hikayelerdir. Başlangıçta daha çok doğaüstü davranıyla ünlü din adamlarının (peygamberlerin, azizlerin vb.) başılarından geçenler, dünyanın kuruluşu, Tanrının varlığı, ahretle ilgili inanç ve adetler efsanelerin konusu olmuştur. (Çocuk Edebiyatı, A.Ferhan Oğuzkan)

Ali Püsküllüoğlu'nun derlemesi EFSANELER kitabı 13.5 - 21.5 boyutlarında sert karton kapak baskılı. İç sayfalarda açık renk saman kağıt kullanılmış. Kapak tasarımı ile iç sayfalarda redaksiyon konusunda eleştirim olacak. Çocuklara hitap eden bu kitabın kapağı daha ilgi çekici olabilirdi.

Ben gerek öykü, gerek masal, gerekse şiir... yani kısacası tüm türlerde çocuklara kaynak oluşturabilecek örnek derlemeler olması gerektiğini düşünüyorum. Yeni şeyler üretmek evet çok güzel ancak derlemeler, seçkiler de çok kıymetli.

Herkese keyifli okumalar dilerim.

KÜNYE:

Kitap adı: Efsaneler

Yazar: Ali Püsküllüoğlu

Resimleyen: Ayşegül Coşkun

Yayınevi: Arkadaş Çocuk

Basım yılı: 2018 (elimdeki 14.baskı)

Sayfa sayısı: 120